از ابتدای پیدایش هنر، همواره هنرمند مسئولیت‌هایی در قبال جامعه داشته است. هنرمند بدوی با طراحی بر دیوارهای غار مسئولیت ثبت وقایع را داشت و تاریخ‌نگاری می‌کرد. اما کم‌کم، هنرش را در اختیار اعتقادات قرار داد و از ساخت بت‌ها تا طراحی اماکن مذهبی پیش رفت. با پیدایش اولین امپراطوری‌ها، هنر به کمک آمد تا جلال و جبروت شاهی را دوچندان کند. اما هر چه تاریخ به پیش رفت و جامعه مدرن‌تر شد، شکل و مسئولیت هنرمند نیز تغییر کرد تا امروز که شاید به نوعی بزرگترین مسئولیت هنرمند آگراندیسمان زشتی‌ها باشد. یکی از مسائلی که سال‌هاست جامعه ایران را درگیر خود کرده، اعدام کودکان است. “اعدام کودکان” تصویر درستی از اتفاقی که در جامعه در حال رخ دادن است، نمی‌دهد. در ابتدایی‌ترین برداشت، مخاطب ظن این دارد که کودکانی زیر ۱۰ سال اعدام می‌شوند که با اندک جستجویی رفع ظن می‌شود. پس ابتدا باید تعریف درستی از کودکی داشت. از نظر ماده ۱ کنوانسیون حقوق کودک، کودک به کلیه افراد انسانی زیر ۱۸ سال اطلاق می‌شود. حالا با این تعریف، اسامی یک به یک در ذهن مخاطب پدیدار می‌شود. دلارا دارابی، بهنود شجاعی، بهنام زارع و…

بر اساس ماده ۶ در بخش سوم میثاق حقوق مدنی و سیاسی که ایران در سال ۱۳۵۴ به آن پیوست، “حکم اعدام در مورد جرایم ارتکابی اشخاص کمتر از ۱۸ سال صادر نمی‌شود.” اگرچه ایران موظف به رعایت است، اما به دلیل اختلاف دیدگاه قضات که بر اساس شرع قضاوت می‌کنند، همواره این میثاق نقض می‌شود. حالا با گذشت چندین سال و فشارهای بین‌المللی، قوه قضائیه راه‌حلی برای عبور از این ماده پیدا کرده و محکومان به اعدام زیر ۱۸ سال را تا رسیدن به این سن در کانون اصلاح و تربیت نگه‌داشته و پس از آن اقدام به اعدام آن‌ها می‌کند که خود این عمل نقض واضح این ماده است؛ زیرا این ماده اشاره به زمان ارتکاب جرم دارد نه زمان اعمال حکم. از این رو، اعدام افراد بالاتر از ۱۸ سال که در سن کمتر از ۱۸ سال اقدام به جرم کرده‌اند، نقض این ماده است. در تمام سال‌های گذشته، هیچ‌گاه در سینما و تلویزیون فیلمی با موضوعیت اعدام کودکان ساخته نشد تا “شهر زیبا” اصغر فرهادی، فیلمساز نوظهور آن سال‌ها که در فیلم اول خود از زاویه‌ای دیگر به کودکان پرداخته بود، در دومین فیلم خود پا را بسیار فراتر از سینمای ایران گذاشت و در یک اقدام شجاعانه اقدام به ساخت “شهر زیبا” کرد. اگرچه بسیاری از منتقدین داستان فیلم را در گونه فقر و تبعیض جنسیتی یا عشق و جنایت می‌شناسند، اما این فیلم صرفاً به «اعدام کودکان» می‌پردازد. چون سینمای واقع‌گرایانه دوربینش را در شهر می‌چرخاند، پس نیازی به ابزار و اجزای پرطمطراق سینما ندارد. جذابیت فیلم‌هایش را از واقعیات تلخ جامعه وام می‌گیرد. در سکانس ابتدایی، اعلا (دوست اکبر محکوم به اعدام) از سر دوستی و محبت جشن تولد ساده‌ای در کانون اصلاح و تربیت برای دوستش برپا می‌کند. مخاطب از همه‌جا بی‌خبر با دوربین به میان جشن پایکوبی می‌رود و اولین واکنش‌های غم‌آلود اکبر را که می‌بیند، تعجب می‌کند. وقتی اکبر گریان را در توالت می‌بیند، متعجب است. وقتی اکبر با مشت‌های بی‌هدف به اعلا حمله می‌کند، مخاطب حیرت‌زده و نمی‌فهمد چرا! اما با دیالوگ مربی کانون که به اعلا یادآوری می‌کند که با این جشن تولد، زمان اعدام اکبر را اعلام کرده است، داستان چنان سیلی به مخاطب می‌زند که تا پایان فیلم قدرت حرکت را از او می‌گیرد.

اگرچه تا پایان روایت، دوربین اعلا را دنبال می‌کند که به دنبال گرفتن رضایت از ولی دم است، اما نقش اول فیلم را اکبر بازی می‌کند. هرچه داستان به جلو می‌رود، ابعاد تلخ‌تری از زندگی قربانیان داستان را به تصویر می‌کشد. قربانیانی از طبقه فرودست جامعه که انگار همه‌ی بدبختی‌های عالم از آن‌هاست. فرهادی که در سکانس افتتاحیه با ظرافتی زیرکانه نماد تولد را به مرگ تبدیل می‌کند، حالا در تو در توی داستانش به بررسی معنایی عدل پرداخته و بعضی انگاره‌های دینی را به چالش می‌کشد. او در تلاش است تا نشان دهد چقدر نمادها در دنیای مدرن قابلیت جابه‌جایی دارند. آیا عدالت نیز می‌تواند معنای متضادش یعنی ظلم را بدهد؟ فرهادی که در این فیلم بیشتر از همه‌ی آثارش روی مشکلات و معضلات کودکی زوم کرده، در یک سوم پایانی فیلمش تلنگر دیگری به مخاطب می‌زند و این بار اعلا را نشان می‌دهد که وجه‌المصالحه دعوا شده است و کودکی با تعریف متفاوت از مردانگی و رفاقت را مجبور به تصمیم‌گیری در مورد آینده‌اش می‌کند. ازدواج با دختر معلول ولی دم و نجات دوستش یا آینده‌ی خودش و رها کردن سرنوشت اکبر. به هر رو، “شهر زیبا” نشان می‌دهد که فرهادی از آغاز دغدغه‌ی جامعه پیرامونش را داشته است. کارگردانی ممتاز و خلق موقعیت‌هایی که بیشترین تاثیر را در روح مخاطب می‌گذارد، نشان می‌دهد که می‌توان همه‌ی ابزار هنر را برای ایجاد تلنگری در جامعه بسیج کرد. شروع بسیاری از فصل‌ها از نمای بسته‌ای که صدای روی آن بسیار سنجیده انتخاب شده است (شروع فصلی با تصویر بسته‌ای از چرخ‌خیاطی و صدای بلند آن و شروع صحنه دادگستری با تصویر از ملیحه، دختر مقتول ابوالقاسم در دست او و سروصدای راهروهای دادگستری روی این تصویر)، استفاده‌ای که از اتاقی با پنجره مشرف بر خط آهن شده است، گوشه‌هایی از کارگردانی مسلط اصغر فرهادی است. روی حاشیه صوتی فیلم، بسیار کار شده است. (تصویر پنجره آبی اتاق فیروزه در فصلی که اعلا نخستین باز زنگ در خانه او را می‌زند، استفاده از صدای عبور قطار روی مشاجره فیروزه و شوهر سابقش، و استفاده از صدای گریه بچه در یکی دو صحنه برای تشدید موقعیت اعصاب‌خردکن.) نشان ندادن همه پیکره یک ماجرا (کات تصویر پس از دعوا به با هم بودن اعلا و فیروزه در ماشین و حضور کودک در آغوش اعلا) بیانگر نکته‌بینی سینمایی فرهادی است. او در تلاش است تا با حذف گوشه‌هایی از داستان، کنجکاوی را به مخاطب هدیه کند. علاوه بر این، او به خوبی می‌تواند به موقعیت این آدم‌ها که هیچ یک خیر و شر مطلق نیستند، نزدیک شود و هر بار از منظر هر یک از آن‌ها به مسئله نگاه کند و مخاطب بماند با انبوهی سوال.

با اینکه بسیاری از منتقدان گله از ابهام و به پایان نرسیدن داستان دارند، اما با شناختی که مخاطب در طول داستان از کاراکترها پیدا می‌کند، در پایان هیچ آینده‌ای برای اعلا جز وجه‌المصالحه قرار گرفتن نمی‌توان متصور بود تا تلخی دوچندان شود و کودکی دیگر قربانی محیط پیرامونش شود.