مصاحبه | ناظران | رادیو فرانسه| ۴ خرداد۱۳۹۸

سلام شنوندگان عزیز، با مجله رادیویی ناظران با شما هستیم. طبق تحقیقی که امروز از سوی خبرگزاری «ای‌ اف‌ پی» منتشر شده، از هر چهار کاربر اینترنت، یکی از اون‌ها از روش‌های غیرقانونی برای دسترسی به محتوای پولی تلویزیون‌ها یا وب‌سایت‌هایی مثل نتفلیکس و امثال اون استفاده می‌کنه، فرقی نمی‌کنه دانلود باشه یا استریمینگ. اوضاع سازندگان محتوای ایرانی هم در این زمینه اصلاً خوب نیست. هر فیلم و سریالی که دنبالش باشید تقریباً به‌راحتی در اینترنت پیدا می‌شه، حتی در یوتیوب هم، که انتظار می‌ره محتوای قانونی بیشتری داشته باشه. در این رابطه با آقای علی فاتحی گفت‌وگویی کردیم. آقای فاتحی فیلم‌ساز هستند و شرکت رفت فیلم را دارند که به انتشار قانونی فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی به شکل آنلاین می‌پردازه.

مجری: آقای فاتحی، این‌که بسیاری از کاربران دوست ندارند پول بدن تا فیلم ببینند، احتمالاً از نظر خیلی‌ها دلیل ساده‌ای داره، ولی واقعاً دلیلش فقط اینه؟ چون آدم‌ها دوست ندارند پول بدن، می‌گردند و راه‌های دیگه‌ای پیدا می‌کنند که پول ندن؟ اما به نظر می‌رسه قضیه به این سادگی نباشه. به نظر شما ماجرا چیه؟

فاتحی: یکی از دلایلش قطعاً همینه. وقتی شما دو انتخاب داشته باشی: مجانی ببینی یا پول بدی، طبیعتاً مجانی رو انتخاب می‌کنی، مگر این‌که اون پولیه امتیاز بیشتری بهت بده. مثلاً اگه قرار باشه یک فیلم رو روی پرده سینما با کیفیت بالا ببینی یا نسخه اورجینال و با کیفیت اصلی رو ببینی، احتمالاً ترجیح می‌دی برای کیفیت بالا پول بدی.

مجری: من به‌عنوان یک کاربر که در فرانسه زندگی می‌کنم، اگر طرفدار فوتبال باشم و بخوام فوتبال ببینم، باید به سه کانال فرانسوی پول بدم. هر کدوم‌شون یه بخش از مسابقات رو گرفتند. مثلاً بازی‌های اروپایی رو یک کمپانی گرفته و باید ماهی ۲۰ یورو به اون بدم. یه بخش دیگه رو Bein Sports گرفته و باید ۱۰ یورو بدم. یه بخش دیگه هم مال کانال پلاس هست که ۴۰ یورو باید بهش پرداخت کنم. یعنی عملاً باید ۷۰-۸۰ یورو پول بدم! این مبلغ منطقیه؟

فاتحی: خیلی زیاده و این نگاه کاملاً سرمایه‌داریه. شرکت‌های پخشی که این کار رو انجام می‌دن، اصلاً توجهی به این ندارن که مخاطب چطور می‌تونه این هزینه رو پرداخت کنه. فقط به این فکر می‌کنن که چقدر از این قضیه سود می‌کنن. هنوز هم هیچ راه‌حل بینابینی پیدا نشده که بشه پخش آنلاین رو طوری اجرا کرد که هم مشتری راضی باشه و هم فروشنده. یکی از راه‌حل‌ها، همین اشتراک‌هاست؛ ولی خب گرونه. اگر فقط یه کانال می‌خواستید بخرید، منطقی بود. ولی وقتی باید ده کانال بخرید، دیگه هزینه‌ها خیلی بالا می‌ره.

مجری: برگردیم به ایران. اوضاع ایران در این زمینه چطوره؟ فکر کنم یه بازار کامل باشه، چون هر فیلم و سریالی که بخوایم، ظرف پنج دقیقه می‌تونیم آنلاین پیدا کنیم.

فاتحی: مشکل ایران یه مقدار پیچیده‌تره، چون ایران عضو کنوانسیون حمایت از حقوق هنرمندان نیست. این همون کنوانسیونی که به “برن” معروفه و ۱۶۰ کشور دنیا عضوش هستن، یعنی تقریباً همه دنیا جز ایران. این باعث می‌شه که از نظر حقوقی، هنرمندان ایرانی نتونن کارهاشون رو بیرون از ایران پیگیری کنن. به همین دلیل، کافیه فیلمی روی اینترنت پخش بشه و دیگه فیلم‌ساز ایرانی نمی‌تونه از اون سایت بخواد فیلمش رو حذف کنه. البته یه سری سایت مثل یوتیوب هستن که سعی می‌کنن رضایت جهانی رو جلب کنن و اگر کسی ادعا کنه، فیلم رو برمی‌دارن. ولی یه سری سرور دیگه اصلاً براشون اهمیتی نداره، مگر این‌که درخواست قضایی ارائه بشه. متأسفانه هنرمند ایرانی معمولاً به این نوع درخواست‌های قضایی دسترسی نداره.

مجری: و در خود ایران چطور؟ این مسئله در ایران هم وجود داره. الان سرعت اینترنت به اندازه‌ای هست که یک نفر می‌تونه یک فیلم یا سریالی رو (حالا اون‌هایی که صدا و سیما پخش می‌کنه به کنار) حتی اون‌هایی که به شبکه نمایش خانگی معروف‌اند رو هم آنلاین ببینه و هیچ پولی بابتش نده.

فاتحی: حتی خود تلویزیون هم با این چالش روبه‌روئه. چون مخاطب امروزی عادت کرده خودش تصمیم بگیره کی و چی ببینه. برای همین، اهمیتی نداره که تلویزیون کی و چی نشون بده. مخاطب می‌ره روی وب‌سایت‌ها و محتوای دلخواهش رو پیدا می‌کنه و می‌بینه. البته در ایران وضعیت کمی قابل‌کنترل‌تره. یه سری سرورها و وب‌سایت‌ها هستن که داخل ایران کار می‌کنن و به خاطر سرعت بالاتر، راحت‌تر قابل نظارت هستن. این سایت‌ها فیلم‌ها رو با کیفیت بالا می‌ذارن و مخاطب خودشون رو دارن. البته، مشکل رعایت نکردن کپی‌رایت فقط مختص ایران نیست؛ این موضوع همه جای دنیا وجود داره. اما در ایران، بیشترین چیزی که غیرقانونی کپی می‌شه، فیلم‌های خارجیه. در مقابل، مشکل اصلی فیلم‌های ایرانی اینه که کپی‌رایت‌شون خارج از ایران رعایت نمی‌شه. مثلاً فیلم‌های آقای اصغر فرهادی چون خارج از ایران تولید و توسط یه شرکت خارجی پخش می‌شن، حقوق کپی‌رایتشون تقریباً همه جای دنیا رعایت می‌شه. حتی تو ایران هم اگر بخواید، پیدا کردن فیلم‌های ایشون خیلی سخت‌تره. اما برای مثال، آقای هومن سیدی که آخرین فیلمش روی اینترنت منتشر شده، چون دسترسی به حمایت شرکت‌های خارجی نداره، فیلمش همه‌جا پخش می‌شه. یعنی در نهایت، بیشترین سود رو کسانی می‌برن که هیچ زحمتی برای تولید فیلم نکشیدن.

مجری: آیا برآوردی از میزان درآمد این کانال‌های قارچ‌گونه در یوتیوب یا یکی دوتا وب‌سایتی که همه می‌دونن چی هستن و کارها رو به‌صورت غیرقانونی روی سایتشون می‌ذارن وجود داره؟

فاتحی: اون وب‌سایت‌ها چون درآمدشون از تبلیغاته، واقعاً نمی‌دونیم چقدر درآمد دارن، چون میزان دیده شدن‌شون مشخص نیست. ولی می‌تونم حدود درآمد کانال‌های یوتیوب رو بهتون بگم. مثلاً یه کانال یوتیوب با بازدید بالا رو در نظر بگیرید.

مجری: بازدید بالا یعنی چقدر؟

فاتحی: مثلاً یک میلیون بازدید. وقتی یک فیلم یک میلیون بار دیده بشه، حداقل ۱۰ تا ۱۲ هزار یورو درآمد ایجاد می‌کنه. اما از این مبلغ، حتی یک یورو هم به تهیه‌کننده فیلم نمی‌رسه. صاحبان فیلم عملاً سرشون بی‌کلاه می‌مونه. از همه بدتر، برخورد وقیحانه این کانال‌های فیک توی یوتیوبه. حتی وقتی خود صاحب اثر فیلمش رو روی یوتیوب می‌ذاره، این کانال‌های فیک ادعا می‌کنن که فیلم مال اوناست و جلوی انتشارش رو می‌گیرن. یعنی مدعی می‌شن که کپی‌رایت اثر به نام اون‌هاست. بدتر اینه که معمولاً هم موفق می‌شن، چون هیچ نهادی نیست که این موضوع رو پیگیری کنه.

مجری: سعی شده توی این چند سال یه سری راه‌حل‌ها ارائه بشه. مثلاً یه سایتی هست به اسم فیلیمو که گویا فیلم‌ها رو به‌صورت قانونی ارائه می‌ده. به نظر شما این مدل تا چه حد موفق بوده؟ یا به طور کلی مدل‌هایی شبیه این چقدر موفق بودن؟

فاتحی: اون مدل خوبیه، چون هم فیلم‌ها رو با کیفیت بالا نمایش می‌ده و هم این‌که شما به‌عنوان یه بیننده … همه که دنبال دور زدن کپی‌رایت نیستن. بعضی‌ها واقعاً دوست دارن فیلم‌ها رو از جایی ببینن که کپی‌رایتش رعایت شده باشه. به نظرم مدل بدی نیست، ولی یه مقدار برای داخل ایران گرونه. علاوه بر این، یه کمی هم مشکل سرعت اینترنت توی ایران هست. اما خارج از ایران، به نظرم عملکرد خوبی داره. حداقل توی اروپا که من تست کردم، خیلی خوب بوده. منتها مدلش شبیه نتفلیکسه؛ یعنی کاملاً سرمایه‌داریه. کسی واقعاً فکری به حال مخاطب نکرده و هنوز اون راه‌حل دوم پیدا نشده که بشه هم تهیه‌کننده راضی باشه و هم مخاطب.

مجری: امیدوارم که شما در شرکت‌تون هوای مخاطب رو داشته باشید، آقای فاتحی.

خیلی ممنون که وقت‌تون رو در اختیار ما قرار دادید.